DUVAR- Dışişleri Bakanı Hakan Fidan’ın geçtiğimiz hafta Mısır’ın başkenti Kahire’deki Arap Birliği Dışişleri Bakanları toplantısına katılması ve konuşma yapacağı sırada Suriye heyetinin salondan ayrılması, Türkiye ve Suriye ortasındaki olağanlaşma sürecinin hangi basamağa geldiği konusunu tekrar gündeme getirdi.
Türkiye ve Suriye ortasındaki görüşmelerin devam ettiğini ve bu görüşmelerden iki taraf için de olumlu sonuçlar çıktığını belirten kimi Arap müellifler, süreçte en kıymetli konunun Suriye’nin Türkiye’den topraklarından çekilmesiyla ilgili beklediği adımlar olduğu tabir ediyor. Sürecin Türkiye’nin çekilmesiyle ilgili şimdi bir açıklama yapmamasından ötürü tıkandığı da yapılan yorumlar ortasında.
Geçtiğimiz haftanın bir öbür kıymetli konusu da Yemen’deki Ensarullah Hareketi’nin tekrar balistik füzeyle maksat alması oldu. Taarruzdan ötürü rastgele bir can kaybı yaşanmazken, füzenin İsrail’in derinliklerine kadar ulaşması büyük yankı uyandırdı. Artık ise İsrail’in Husiler’e nasıl bir yanıt vereceği merak ediliyor.
İsrail’in Gazze’ye yönelik savaşı devam ederken, ABD öncülüğünde Mısır ve Katar’ın da dahil olduğu arabuluculuk uğraşları da devam ediyor. Fakat görüşmelerin bu uzun mühlete karşın rastgele bir sonuç vermemiş olması da bilhassa de Mısır ve Katar’a yönelik tenkitleri arttırmış durumda. Son periyotlarda Mısır ve Katar’ın ortak bir açıklama yapıp arabuluculuk vazifesini askıya alacaklarına dair haberler bile çıktı. Fakat bu durumun savaşı devam ettirmek isteyen Netanyahu’ya yaracağı ihtarları yapılıyor.
Bazı Arap gazetelerinden gündemle ilgili derlediğimiz makaleler şu formda:
‘Ankara ve Şam’ın hesapları değişti’
Geçtiğimiz 3 sene boyunca Suriye rejimi, Türkiye tarafından gelen güzelleme iletilerini görmezden geldi. Bunun nedeni bir yandan Suriye rejiminin vakit kazanmaya ve bölgesel ve memleketler arası değişkenlere yatırım yapmaya dayalı klâsik davranışı bir yandan da Adalet ve Kalkınma Partisi’nin iktidarını sona erdirecek sıkıntılarının daha da derinleşmesidir. Hakikaten de Suriye rejimi, muhalefetin 2023 başkanlık seçimlerinde zafer kazanmasına dayalı hesaplar yapmıştı. Hem de Moskova’nın uyguladığı baskılara karşın Türkiye ile olağanlaşmaya giden tüm yolları dondurdu. Rejimin bu hesapları, Erdoğan’ın seçimlerden evvelki zayıf pozisyonundan faydalanma fırsatını kaçırmasına neden oldu. Erdoğan, seçim zaferinin akabinde kısa bir müddet için intikamcı bir davranış benimsedi ve mülteci problemini çözme muhtaçlığına karşın, Şam’la olağanlaşma yollarına devam etme konusuna daha az ehemmiyet gösterdi.
Gazze Savaşı’ndan sonra her iki tarafın hesapları tekrar değişmeye başladı. Bu savaş, Erdoğan’ın kuzeydoğu Suriye’deki Kürt emellerini güçlendirebilecek yeni bölgesel dengelerin kurulmasına ait tasalarını daha da artırdı. Çünkü bu durum, Ankara ve Frankenstein(Washington’un müttefiki olan Kürt örgütler) üzerindeki denetimini kaybeden Şam ortasındaki ortaklaştıkları bir konudur. Ayrıyeten Erdoğan, Türkiye’de toplumsal barışı tehdit etmeye başlayan mülteci meselesine da tahlil istiyor. Rejime gelirsek, Türkiye’yle bir açılmayı, içinde bulunduğu sıkıntı ekonomik şartları bir uygunlaştırma fırsatı olarak görüyor. Bilhassa de Arap dünyasıyla olan açılımdan umduğunu bulamamasından sonra. Bu ortada müttefikleri İran ve Rusya büyük ekonomik ve siyasi zorluklarla karşı karşıyadır. Lakin bu konular, olağanlaşmanın kaçınılmaz olduğu manasına gelmiyor. Bu yalnızca çıkar hesaplamalarının ve buna dair okumaların değiştiği manasına gelir. Bunu politik olarak tabir etmek öteki bir mevzudur. (Mervan Kabalan / El Arabi El Cedid Gazetesi)
‘Türkiye neden Suriye’den çekilmiyor?’
Türkiye, cumhurbaşkanı aracılığıyla Suriye’ye yönelik açıklamaları tekrarlamaya ve bu bahisteki niyetlerini açıklamaya çalışıyor. Lakin Suriye idaresi, iki taraf ortasındaki toplantıların askeri ve güvenlik seviyesinden siyasi seviyeye taşınması için Türk güçlerinin topraklarından çekilmesi için bir program sunulmasını bekliyor. İki taraf ortasında güvenlik ve istihbarat görüşmeleri en üst seviyede devam ediyor ve bu görüşmeler her iki taraf için de tatmin edici sonuçlar doğuruyor. Suriye’deki idare ise, belirttiğimiz üzere, topraklarından çekilme planının duyurulmasını ve kabul edilmesini bekliyor.
Peki Türk idaresini bir geri çekilme planı açıklamak ve bunun uygulanmasına ait bir takvim ilan edip uygulamaya başlamaktan alıkoyan nedir? Bu mevzudaki mahzurlar siyasi değil, alandaki şartlar ve askeri durumdur. Türkiye’nin bugün karşı karşıya olduğu zorluk, Suriye’nin kuzeyinde ve İdlib’de yayılmış çok sayıda cihatçı ve tekfirci silahlı kümenin varlığıdır. Çünkü bu kümeler, on yıldan fazla bir müddet boyunca Türklerin para ve silah dayanağı sayesinde ortaya çıktı ve büyüdü. Bugün Türkiye’nin bunlardan kurtulması kolay değil. Bilakis, Türkiye’nin geri çekilmeye başlaması ve tavır değiştirmesi durumunda Türk ordusu için bir tehdit oluşturuyorlar. Ki daha evvel de,Türk bayrağına ve Türk askerlerine yönelik Türkiye’de kamuoyunu şok eden aksiyonlar gerçekleştirdiler.(Cevad El Hindavi / Rai Al Youm Gazetesi)
‘Husiler İsrail’i tekrar şoke etti’
Husiler olarak bilinen Ensarullah Hareketi, yeni bir nitelikli hücumla İsrail’i karadan karaya füzeyle bombaladı. Bu, haftalar evvel uzun menzilli bir drone kullanarak İbrani devletini başarılı bir hücumla amaç almalarının akabinde gelen değerli bir taarruzdur. İsrail askeri sözcüsü Avichay Adraee’ye nazaran doğudan gelen taarruz, İsrail’in merkezindeki bir üssü ve bir havaalanını (İsrail haberleri daha sonra bunun Ben Gurion Havaalanı olduğunu doğruladı) maksat aldı. Birtakım aktivistlere nazaran olay bir tren istasyonunu da etkiledi ve İsrail 12. televizyon kanalı hava savunma sistemlerinin bu füzeyi önlemede başarısız olduğunu belirtti.
Bu akının ehemmiyeti, Husilerin bu çeşit tehlikeli bir füzeye sahip olduğunun ortaya çıkması ve tahminen 2.040 km arayı 11,5 dakikada kat eden bu “hiponsonik” balistik füzeyi fırlatabilme yeteneğinde yatıyor. Bir öteki bahis da İsrail savunma sistemlerinin onu engellemedeki başarısızlığıdır.
İsrail Başbakanı Bünyamin Netanyahu’nun mevzuyla ilgili yorumu da tam beklendiği üzereydi. Netanyahu, ‘Bize ziyan vermeye yönelik rastgele bir teşebbüste ağır bedeller ödeteceğimizi Husilerin şimdiye kadar bilmesi gerekirdi’ dedi. Bu açıklama, İsrail’in Yemen’e karşı yeni ve büyük bir misilleme operasyonuna girişeceği manasına geliyor.
Eğer Netanyahu yalnızca bir misillmeyle yetinmeyip Yemen’i işgal etme üzere bir plan yapıyorsa öncelikle Husilerin askeri cephanelik, strateji ve taktiklerini geliştirmeye devam edeceklerini ve Gazze’de Filistinliler’e karşı yürütülen imha savaşı sona erene kadar da durmayacaklarını bilmesi gerekiyor.” (Kuds El Arabi Gazetesi / Başyazı)
‘Mısır ve Katar arabuluculuktan çekilecek mi?’
Mısır ve Katar’ın neden İsrail ve Hamas ortasındaki arabulucu rolünden çekilmediği sorusu Arap çevrelerce çokça dillendirilmeye başlandı. Bu soru, Mısır ve Katar’ın, İsrail ile Hamas hareketi ortasında yaptıkları arabuluculukla ilgili memnuniyetsizliklerini açıklayan ortak bir açıklama yayınlayabilecekleri istikametinde birtakım haberlerin sızmasıyla daha da değerli bir hale geldi. Lakin bu mevzuyla ilgili şimdi hiçbir şey yayınlanmadı ve Gazze Şeridi’nde ateşkese yol açması beklenen iki taraf ortasındaki esir mutabakatının tamamlanması için görüşmeler hala devam ediyor.
Netanyahu’nun en büyük umudu, arabulucuların birtakım dış yükümlülüklerden kurtulmak için bu arabuluculuğa devam edemeyeceklerini ilan edecekleri sıfır noktasına ulaşmaları. Böylelikle Hamas’ın elindeki rehinelerin ailelerinin kendisine yüklediği siyasi, güvenlik ve ahlaki sorumluluktan kurtulmuş olacak.
Mısır ve Katar’ın arabuluculuktan çekilmesi güç. Zira bu, Netanyahu’nun dayatmak istediği oldu bittinin kabulü manasına geliyor. Bu durum Netanyahu’nun Gazze ve Batı Şeria’daki planlarından geriye kalanı hayata geçirmesinin yolunu açacak bir siyasi boşluğa da neden olacaktır. (Muhammed Ebu’l Fadl / Londra Merkezli El Arab Gazetesi)
*Yazılar Arapça’dan kısaltılarak çevrilmiştir.
(DIŞ HABERLER SERVİSİ)