İtalya Merkez Bankası Başkanlığı, Avrupa Merkez Bankası Başkanlığı ve İtalya Başbakanlığı misyonlarının yanı sıra Avrupa’da yaşanan mali borç krizinde izlediği siyasetlerle isminden “Euro Bölgesi’ni kurtaran adam” olarak kelam ettiren Mario Draghi, son yılların en çok konuşulan Avrupa Birliği raporlarından birine imza attı. “Avrupa rekabet gücünün geleceği” başlığını taşıyan rapor, “İnşa ettiğimiz temeller artık sarsılıyor, evvelki global paradigma kayboluyor” sözleriyle başlıyor ve Draghi, Avrupa Birliği’nin ABD ve Çin üzere büyük ekonomiler karşısında düşen rekabet gücünün sebeplerini ortaya koyarak bunu aşmanın yollarını sıralıyor. Paris Bosphorus Enstitüsü Başkanı ve eski TÜSİAD Genel Sekreteri Dr. Bahadır Kaleağası, raporda ortaya konan mevcut tabloya karşın Batı’nın hâlâ çok güçlü olduğunun ve Türkiye’nin, Avrupa’nın karşılıklı bağımlılıkları azaltma gereksinimi konusunda çok kıymetli olabileceğinin altını çiziyor. Marmara Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Milletlerarası Bağlantılar kısmından Prof. Dr. Çağdaş Üngör de “Avrupa’da yaşanan panik duygusu burada yok zira biz büyük ölçüde ileri teknolojinin tüketicisi pozisyonundayız. Meğer Avrupa, 21. yüzyılda daha tali bir coğrafya haline gelecekse bundan Türkiye de dolaylı olarak etkilenecek” diyor.
Avrupa’nın 2000’li yılların başından beri büyümedeki yavaşlama konusunda telaş duyduğu biliniyor; raporun da ortaya koyduğu üzere kişi başına düşen gerçek harcanabilir gelir 2000 yılından bu yana ABD’de AB’dekinin neredeyse iki katı artmış durumda. Daha evvelce bu durum bir “felaket” olarak değil de “rahatsızlık” olarak ele alınırken artık ticaretteki süratli büyüme devrinin sona ermesi, AB şirketlerinin denizaşırı pazarlara daha az erişimle karşı karşıya kalması ve Ukrayna’nın işgaliyle Avrupa’nın en değerli güç tedarikçisi Rusya’yı birdenbire kaybetmesi büyüme ve üretkenlik konusunda alarm zillerinin çalmasına neden oldu.
Draghi raporu, daha üretken olmanın yolunun Avrupa’nın kökten değişmesi olduğunun altını çiziyor ve büyümeyi tekrar canlandırmak için üç aksiyon alanı belirliyor. “Güçlü taraflarımızı global sahnede üretken ve rekabetçi sanayilere dönüştürmekte kolektif olarak başarısız oluyoruz” diyen rapor, Avrupa’da bilhassa ileri teknolojilerde ABD ve Çin ile inovasyon açığını kapatmaya yönelik kolektif uğraşların artmasını, karbonsuzlaştırma ve rekabetçilik için ortak bir plan hazırlanması gerektiğini; güvenliğin artırılması ve bağımlılıkların azaltılmasını öneriyor.
“Dünya genişliyor, Avrupa daralamaz”
Paris Bosphorus Enstitüsü Başkanı ve eski TÜSİAD Genel Sekreteri Dr. Bahadır Kaleağası, raporu ortaya çıkaran sürecin eskilere dayandığını söz ediyor. Mario Draghi’nin “Euro Bölgesi’ni kurtaran adam” olarak bu türlü bir raporu kaleme almasının manalı olduğunu kaydeden Kaleağası, “Bu raporun oluşmasında Avrupa özel bölümünün yıllar içinde oluşan raporlarının çok büyük tesiri var” diyor. Avrupa’da “alarm zillerinin çaldığını” aktaran Kaleağası şöyle devam etti:
“Bu raporlar Türkiye’de Gümrük Birliği’nin dijital ve yeşil boyutlarını da içerecek halde güncellenmesini söyleyen raporlardır. Draghi raporu şimdi bu kısma girmese de Avrupa özel bölümünde yıllar içinde birikmiş bir sinerji olduğunu söyleyebiliriz. Zira alarm zilleri çalınıyor. Niye? Dünya genişliyor, Avrupa daralamaz. Avrupa Birliği, dünyada her manada muazzam bir finans, teknoloji, yaratıcılık ve siyaset gücü olmaya devam ediyor. En önemlisi, Avrupa Birliği, ismine ‘Brüksel etkisi’ denen çok büyük bir standartlar muhteşem gücü. Cep telefonlarının şarj standartları yahut yapay zekâ mevzuatı, hangi mevzuda olursa olsun tüm dünya AB ile ahenk sağlıyor. Daha da değerlisi dünyanın geri kalanıyla en çok ekonomik mutabakatı olan güç. Tüm dünya ile muazzam bir mıknatıs vazifesi var. Euro da dünyada dolardan sonra en kıymetli rezerv”
Avrupa’nın ileri teknolojisine karşın global durumda bunun yetmediğini aktaran Kaleağası, “Bir kez Rusya’nın Ukrayna’yı işgali yüzünden güçte büyük bir darbe yedi. AB’yi AB yapan mantık, globalleşme ortamında -ki artık bunun içinde Çin ve Hindistan üzere dev aktörler de var- siyasi birlik içinde siyasi senkronizasyon yok. Her an bir ülkenin seçimi, hükûmet krizi olabiliyor ve alınması gereken kararlar ertelenebiliyor” ifadeleriyle Avrupa’daki ekonomik sıkışmanın nedenlerinin altını çizdi.
Avrupa özel kesiminin en üst seviye temsilci kuruluşu Avrupa Özel Dal Konfederasyonu (BusinessEurope) rapor açıklanır açıklanmaz bir “memnuniyet” açıklaması yayımladı. BusinessEurope Başkanı Fredrik Persson, raporun “gelecekteki AB stratejilerinin ve siyasetlerinin şekillendirilmesinde kritik bir rol oynayacağını” söz etti. AB’nin global rakiplerinin gerisinde kaldığını tabir eden rapordaki sonuçların Avrupalı şirketler tarafından her gün yaşandığının altını çizen Persson, “BusinessEurope, bir sonraki kurumsal döngüye girerken Avrupa siyasetlerinin tekrar başlatılmasını uzun vakittir savunmaktadır” dedi. Persson ayrıyeten raporda yer alan tavsiyeleri kapsamlı bir biçimde gözden geçireceklerini belirtti.
“Batı dünyası hâlâ çok güçlü”
Dr. Kaleağası da Avrupa özel dalında alarm zillerinin çalması konusunda ortak bir kanı olduğunun altını çizerken tahlil konusunda “ülkeler ve kesimler ortasında farklı yaklaşımlar” olduğunu söz ediyor. Zati raporda da Avrupa’nın bilhassa ileri teknolojilerde ABD ve Çin ile ortasındaki inovasyon açığını kapatmaya yönelik kolektif eforları yine odaklaması gerektiği ve mevcut statik endüstriyel yapıda “mevcut olanları bozmak ve yenilerini yaratmak için çok şirketin ortaya çıktığı” değerlendirmesi yer alıyor.
Rapora nazaran son 50 yılda sıfırdan kurulan ve piyasa kıymeti 100 milyar euronun üzerinde olan hiçbir AB şirketi yok. Lakin öte yandan tıpkı devirde 1 trilyon euronun üzerinde pahaya sahip 6 ABD şirketi kuruldu.
Dr. Kaleağası, “Tabii ki ‘Avrupa batıyor’ filan üzere bir durum yok. Mevcut durumu aşacak kadar büyük bir ses gerekiyordu sırf. Batı dünyası kendi içinde hâlâ çok güçlü. BRICS var lakin ortada bir toplanan ve hususları ortak konuşmaya çalışan ülkeler grubu… Bu, BRICS’in yükselişine karşı biz de toparlanalım, gayreti değil; o olmasa da olacaktı. Zira yapay zekâ çağına geçiş, tıpkı vakitte da demokrasilerin yaşadığı bu problemler, toplumda güvensizlik sorunu toplumları demokrasilerde çok uçlara itiyorken AB ülkeleri karar alamıyor” değerlendirmesinde bulunuyor.
“Kurumsal ıslahata da gereksinim var”
AB’de ekonomik olduğu kadar kurumsal ıslahatlara da muhtaçlık olduğunun altını çizen Dr. Kaleağası, Türkiye’nin AB’deki geleceğinin de bu kurumsal ıslahatlara bağlı olduğunun altını çiziyor. “Çok çemberli, esnek entegrasyon sistemine dayalı geniş bir Avrupa” gerektiğini vurgulayan Kaleağası, “Geniş bir alana yayılan, içinde AB’nin de olduğu ancak tıpkı vakitte Norveç, İsviçre, İzlanda, Türkiye, Batı Balkanlar, Ukrayna, Gürcistan’ı kapsayan üç ve tahminen de dört çemberli bir Avrupa… Buna gitmek için kurumsal ıslahat ve ekonomik, teknolojik ve toplumsal ilerleme devri gerekiyor yoksa kurumsal ıslahatlar da muvaffakiyete ulaşmıyor” diyor.
Raporun Türkiye’de yankısı: “AB de değişmek zorunda”
Rapor, AB’nin en büyük ekonomik partnerlerinden biri olan Türkiye’de de yankılandı. Dr. Kaleağası, “Dünyanın diğer ülkelerinin gözünde Türkiye’nin kıymeti AB sürecinde ilerledikçe artıyor. AB sürecinde ilerleyen bir Türkiye daima daha tesirli olmuştur. Bu dinamik kırıldı; Avrupa’nın ve Türkiye’nin yanılgıları oldu. Buradan çıkış noktası daha yeterli bir demokrasi, daha uygun iktisat yönetişimi ve toplumsal siyasetlerdeki ilerlemedir. Bu formül değişmedi. Türkiye bunu yaparsa dünyada daha güçlü bir ülke olur ve dış siyasetteki konumu güçlenir zira bugün çok mutlak üzere görünen meselelerin özgül tartısı azalır” diyor ancak hemen “AB de değişmek zorunda” diye ekliyor:
“Yarının Türkiye’si yarının Avrupa’sına üye olacak. Çok çemberli, esnek entegrasyonlu bir Avrupa’dan kelam ediyorum. Dünyada da tüm gelecek jenerasyonlar açısından daha istikrarlı bir noktaya getirebilecek. Avrupa için yeterli olan Türkiye için de yeterlidir, kâfi ki Türkiye kendisi için güzel olanı yapsın. Avrupa için de güzel ve önünü açabilecek bir rapor. Artık bir pusula var ve Avrupa o noktada ilerlemek durumunda”
Bağımlılığın azaltılması gündemi ve Türkiye
Raporun kıymetli bir kısmını da bilhassa kritik hammaddeler için Çinli tedarikçilere muhtaç olan AB’nin bağımlılıklarını azaltması gerektiği oluşturuyor. Kaleağası, bu noktada Türkiye için çok değerli bir bahis olduğunun altını çiziyor. COVID-19 salgını sırasında Türkiye için kaçmakta olan bir fırsatın oluştuğunu vurgulayan Kaleağası, şunları söyledi:
“Küresel bedel ağlarında değişim gereksinimi ortaya çıkmıştı. Çin’den çıkıp tüm dünyaya hâkim olan bir virüs sembolik olarak öbür bir kıssa de anlattı dünyanın tüm ülkelerine. Çeşitlendirme yapın, yakınlaştırma yapın, dedi. Bakın, sadece tedarik zinciri demedim, kıymet ağları dedim zira bunun içinde ticaret var; teknoloji, bilgi, turizm, lojistik üzere birçok öbür husus da var. Yani tüm bu kıymet ağlarında Türkiye, Avrupa’nın global ortamda rekabet gücünü artıracak bir istikamette ilerlemesi için muhtaçlığı olan kritik ölçeği sağlayabilecek bir ülke. Fakat Türkiye bu noktada hem iktisat idaresi hem toplumsal durumu hem de yapısal reformlarıyla ilerleyebilir durumda olmalı”
“Türkiye, Avrupa’nın karşılıklı bağımlılıkları azaltma muhtaçlığı konusunda çok değerli olabilir”
“Böyle bir Türkiye o vakit Avrupa’nın karşılıklı bağımlılıkları azaltma gereksinimi konusunda çok değerli bir seçenek olabilir” diyen Kalaeağası, “Türkiye için muazzam bir fırsat, Türkiye bu bahiste fırsatı değerlendirirse bugünkü birçok probleminin tahlili hızlanacaktır. Enflasyondan Kıbrıs sıkıntısına, terörle gayretten genç işsizliğe… Her alanda Türkiye için çok değerli bir güç kaynağından kelam ediyoruz” ifadelerini kullandı.
“Çin, siyasî rejim tipiyle de Batı paradigmasına meydan okuyor”
Marmara Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Milletlerarası Bağlar kısmından Prof. Dr. Çağdaş Üngör de Çin’in yükselişinin 40 yıldır devam eden bir süreç olmakla birlikte Pekin’in ileri teknoloji alanında AB ve ABD’yi yakalamasının, zorlamasının ve münasebetiyle Batı tarafından tejdit olarak görülmesinin görece yeni bir gelişme olduğunun altını çiziyor. Avrupa’daki Çin algısının giderek daha olumsuz hale gelmesinde Donald Trump döneminden itibaren Washington’ın da tesirli olduğunu söz eden Prof. Dr. Üngör, şu değerlendirmeleri paylaşıyor:
“Çin, yalnızca ekonomik gelişmişlik ve inovasyon açısından değil, siyasi rejim tipiyle de Batı paradigmasına meydan okuyor. İktisatta ve siyasette “büyük devlet”in geri dönüşü, AB’de hâkim olan neoliberal paradigmayı sarsıyor”
Draghi raporundaki tekliflerin hayata geçirilmesinin pek mümkün görünmediğini söz eden Prof. Dr. Üngör, bunu, AB’nin mevcut karar alma sistemlerine ve Avrupa başşehirleri ortasındaki farklı önceliklere bağlıyor.
Ankara bunu “Batı’nın gerileyişi” olarak görür mü?
Türkiye’nin Avrupa ülkeleri ile sık sık uyuşmazlıklar yaşadığı için Ankara’nın bu raporı “Batı’nın gerileyişi” tezlerini destekleyen bir bilgi olarak göreceğini tabir eden Üngör, şöyle devam etti:
“Son 10 yıldır devam eden ‘stratejik özerklik’ eğilimi, Türkiye’nin Çin’in yeni global pozisyonunu idrak edip zati ona nazaran davrandığını gösteriyor.
“Avrupa’daki panik duygusu Türkiye’de yok zira tüketici konumdayız”
Ayrıca, Türkiye 20. yüzyılda da teknolojinin üreticisi, lideri konumunda olmadığı için Amerikan-Çin tansiyonuna bakışı Avrupa’dan daha farklı. Avrupa’da yaşanan panik duygusu burada yok zira biz büyük ölçüde ileri teknolojinin tüketicisi pozisyonundayız. Meğer Avrupa, 21. yüzyılda daha tali bir coğrafya haline gelecekse bundan Türkiye de dolaylı olarak etkilenecek. Zira bugünün Türkiye’si, ABD ve Çin’e coğrafik ya da jeopolitik açıdan çok yakın değil. Avrupa ise ekonomik, siyasi ve kültürel bağlantılarının çok ağır olduğu bir yer.”
|
Berlin Sinema Festivali’ni kahkahaya boğan Türk: Faruk |
