Konya, Ankara ve Aksaray sonları içinde yer alan, kapalı havza özelliği taşıyan ve Türkiye’nin tuz muhtaçlığının büyük kısmı karşılanan Tuz Gölü’nün etrafındaki endemik bitki tiplerinden alınacak genler, kuraklıkla çabada kullanılacak.
Bu genler, kuraklık periyotlarında de yetişebilecek buğday, çavdar, arpa, yonca ve gibisi bitkilere aktarılacak.
Selçuk Üniversitesi Fen Fakültesi Moleküler Biyoloji Ana Bilim Kolu Öğretim Üyesi Prof. Dr. Tuna Uysal’ın yürütücülüğündeki ‘Tuz Gölü ve Etrafında Yayılış Gösteren Kimi Endemik Cinsler ve Üzerinde Fenotipik Plastisite ve Epigenetik Düzeneklerin Belirlenmesine Yönelik Yaklaşımlar’ isimli proje, TÜBİTAK (1001) tarafından desteklenmeye layık görüldü.
“70 TANESİ ÜLKEMİZ İÇİN LOKAL ENDEMİK OLARAK BİLİNENLERDEN”
Prof. Dr. Tuna Uysal, “Tuz Gölü, çok değerli bitki alanlarından bir tanesi. 400’e kadar çeşitle temsil edilmekle birlikte bunların 70 tanesi ülkemiz için lokal endemik olarak bilinenlerden.
Proje kapsamındaki ana gayelerimizden bir tanesi, tuzcul ortamda yayılış gösterebilme yetisine sahip bu bitkilerin genetik bazda, genom bazında karakterizasyonlarının yapılması.
Tabii ki bu süreçte bu genom bazında genlerin nasıl işlediğini, şiddetli koşullarda bitkilerin nasıl hayatta kaldığını ortaya koymak ismine glikofit diye tabir ettiğimiz, olağan kıraç alanlarda yayılış gösteren en yakın akraba çeşitler ile maksat alınan genler açısından kıyaslanarak tuzcul ortamdaki dirençleri, direnç genlerini bu kıraç ortamda, glikofit topraklarda yayılış gösteren çeşitlere aktarabilmek.
Bu bizim ileriki çalışmalarımızın en değerli gayelerinden bir tanesi. Bunun bilhassa buğdaygiller familyasında yer alan buğday, çavdar, arpa, yonca ve gibisi akraba cinslerine uyarlanması demek. Gelecek daha kıraç, daha kurak dünya topraklarında ziraatin sürdürülebilirliği açısından çok büyük ehemmiyet taşımaktadır” dedi.
“GEN KAYNAKLARININ İSTENİLEN RANDIMANDA TUTULABİLMESİ AÇISINDA ÖNEMLİ RİSKLER”
Projenin yalnızca insan besinini içeren bitkilerle sonlu olmadığını tabir eden Prof. Dr. Tuna Uysal, “Ana amacımız tahıllar üzerine değil, yalnızca insan besini üzerinde de değil. Biliyorsunuz dünya iklimi daima değişiyor. Global bazda iklim değişiklikleriyle karşı karşıyayız. Karbondioksitasyonun gitgide artması, radyasyonun artması, sıcaklıkların gece gündüz farklarının artması.
Bunlar yenilebilir gen kaynaklarının istenilen randımanda tutulabilmesi açısından önemli riskler. Bilim insanları olarak bunun önüne nasıl geçeriz? Gelecek için nasıl şimdiden birtakım tahlil yolları bulabiliriz? Bunun üzerinde duruyoruz.
Bu kapsamda da temel amacımız bilhassa farklı tuz konsantrasyonlarında yaşayabilme kabiliyetinde olan çeşitlerin genlerinin bu prosesi nasıl yerine getirdiğini tespit etmek. Ve buradan gelen bilgileri ise kıraçlaşan dünyadaki topraklara ve o topraklarda yayılış gösteren ekim dikimi yapılan tiplere aktarabilmek. Bunları şayet şimdiden tespit edersek gelecekte daha da çoraklaşacak, daha tuz ölçüsü artacak, besin ölçüsü azalacak topraklarda yetişebilecek gen kaynaklarında tespit edebilmiş oluyoruz.” diye konuştu.
“BU ÇEŞİTLERİ YERİNDE KORUMAK ZORUNDAYIZ”
Tuz Gölü’nün bilim topluluğu için bir laboratuvar niteliği taşıdığını tabir eden Selçuk Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Kısmı Botanik Ana Bilim Kısmı Lideri Prof. Dr. Kuddusi Ertuğrul, “Tuz Gölü içinde barındırdığı biyolojik çeşitlilik ögeleri ile uzun yıllardır Türkiye’nin ve dünyanın dikkatini çeken bir alan.
Tuz Gölü ve etrafında şu anda dünya ölçeğinde muhafazaya has yaklaşık olarak 30 civarında bitki tipi var ki bunun 13 tanesi Memleketler arası Muhafaza Mukavelesi altında, 5 tanesi Avrupa Müdafaa Mukavelesi altında. Türkiye imza attığı Biyolojik Çeşitlilik Kontratı yeterince bu çeşitleri yerinde korumak zorunda. Tuz Gölü katiyetle bir laboratuvar diyebiliriz. Yalnızca bitki açısından değil, farklı hayvan cinsleri açısından da epeyce güçlü.” dedi.